Araştırmacı Yazar – İshak GÜVEN
Cevizlik mahallesinden olan Yetimoğlu Mustafa 1914 yılında doğdu. Rize’den gelen eski kervan yolu bu mahalleden geçmekteydi. Evlerinin yakınından geçen yol kenarında küçük bir dükkân açarak yolculara ihtiyaç duyacakları kıvır zıvır şeyler satmaya başladı. 1935’lerde burayı büyüterek iki katlı hana çevirdi.
İspir ve yaylalardan gelip Rize, çarşı tarafına devam edecekler akşam olunca burada konaklardı. Konaklayanların büyük ve küçükbaş hayvanları da hanın altındaki ahıra yataklanırdı (yerleştirilirdi). Yolcular için giriş katında tahtadan pekeler yapılmıştı. Bu pekelerde birkaç kişi bir arada yatardı.
Bir gün Petran yaylasından bir kadın katıra yüklediği 16-17 yaşlarında, ayağından yaralı oğluyla Yetimoğlu Mustafa’nın hanına geldi. Sorulduğunda ot keserken ayağını kestiğini, Kamenit’te çalışan babasının yanına gitmek üzere yola çıktıklarını, oraya ulaşırsa çocuğu hastahaneye götüreceklerini anlatmıştı. Çocuğun durumu ağırlaştığı için bu handa konaklamışlardı. Başta, konuşan derdini anlatan delikanlının yarası ağırdı. Bir süre sonra fenalaşmış ve ölmüştü. Bu duruma han sahibi Mustafa amca, eşi Havva teyze ve çevredeki komşular da son derece üzülmüştü.
Cenazenin yanında anasından başka hiçbir yakını yoktu. Artık olan olmuştu. Han sahibi Mustafa Amca, kadına kocasının kim olduğunu sorup biraz da soruşturunca Petran’a gidip dönerken hana uğrayan birisi olduğunu anlamış ve tanımıştı. Bunun üzerine Rize’ye gidip çocuğun babasını buldu ve durumu anlattı. Oradan kefen alınıp hana dönüldü. Burada caminin hocasına gasli yaptırılıp cenaze namazı kılındı ve caminin hemen üst tarafındaki mezarlığa defnedildi.
Evladını Tonik’te defneden ana-baba Petran’a dönerken bütün Tonikliler toplanmış ve ağlayarak yolcu etmişlerdi. Bu sırada delikanlının anasının “Oğul Mustafa’m, oğul Mustafa’m, Petran’ın dağlarına sıhmadun oğul” diye feryat etmesi Toniklilerin dilinde bir darbı mesel gibi uzun süre tekrar edilmişti.
1951 yılına kadar hancılığa devam eden Mustafa Amca araç yollarının açılması ve yaylaya çıkacakların kamyon kullanmaları sebebiyle hanı eve çevirmişti.